Jak zginęła Katarzyna Filipek? Jak zrodził się pomysł i inicjatywa pomnika? Dlaczego upamiętniamy jej postać i jakie znaczenie dla współczesnego mieszkańca może mieć postawa samotnej matki, która uratowała Żydów i własną rodzinę?
Dokładnie 6 marca 2024 roku przypadła okrągła 80. rocznica męczeńskiej śmierci Katarzyny Filipek. Z tej okazji zaplanowano upamiętnienie w terenie tego wyjątkowego wydarzenia i postaci kobiety – symbolu pomocy drugiemu człowiekowi i bohaterskiej postawy. Przez 40 lat jej losy znane były tylko najbliższej rodzinie. W 1988 roku została odznaczona przez instytut Yad Vashen Medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Dopiero po 41 latach rodzina odnalazła miejsce jej egzekucji.
W dniu 16 października 2023 z inicjatywy dyrektora KCK Bartłomieja Dyrcza zawiązał się społeczny komitet budowy pomnika Katarzyny Filipek, w celu upamiętnienia 80. rocznicy jej męczeńskiej śmierci z rąk niemieckiego okupanta za ukrywanie rodziny żydowskiej Samuela Steinberga. Idea powstania pomnika połączyła siły Urzędu Gminy, Kliszczackiego Centrum Kultury, stowarzyszenia Grupa Przyjaciół Historii Ziemi Tokarskiej, Instytutu Pamięci Narodowej oraz rodziny Filipek. Prace nad pomnikiem nabrały tempa. 29 grudnia 2023 komitet odwiedził pracownię rzeźbiarską krakowskiego artysty Roberta Dyrcza, który wykonał popiersie Katarzyny Filipek. Do wykonania całości zostały użyte materiały – brąz krzemowy oraz wysokiej jakości kamień. Tablice informacyjne odlane w brązie ufundował Instytut Pamięci Narodowej.
Odsłonięcie i poświęcenie pomnika zaplanowano na niedzielę 10 marca. Już od 6 marca w Kliszczackie Centrum Kultury odbywały się wydarzenia towarzyszące głównej uroczystości. 6 marca w środę odbyła się multimedialna prelekcja poświęcona historii Katarzyny Filipek, a w piątek dla młodzieży szkolnej i mieszkańców widowisko słowno-muzyczne przygotowali artyści działający przy Biurze Wydarzeń Kulturalnych IPN z Warszawy. Z tej okazji Kliszczackie Centrum Kultury wydało okolicznościowy folder opisujący losy wojennej Tokarni i jej mieszkańców. W wydarzeniach towarzyszących wzięło udział ponad 300 osób. Na miejsce pomnika wybrano Park Dworski w Tokarni, przestrzeń licznie odwiedzaną przez mieszkańców. Uroczysta msza święta w kościele Matki Bożej Śnieżnej w Tokarni, celebrowana była przez dwóch biskupów bp Jana Zająca oraz kardynała Stanisława Dziwisza przy licznym udziale duchowieństwa. Następnie odbył się przemarsz w asyście Orkiestry Dętej OSP Tokarnia i nastąpiło oficjalne powitanie gości przez wójta gminy Tokarnia Marka Kluskę i jego przemówienie okolicznościowe. List od prezydenta RP odczytał minister Piotr Ćwik, po nim głos zabrali wiceprezes IPN dr Mateusz Szpytma, premier Beata Szydło, poseł Władysław Kurowski, list wojewody małopolskiego odczytał pełnomocnik Maciej Ostrowski, na zakończenie zabrał głos starosta myślenicki Józef Tomal, który odczytał list od wiceministra klimatu i środowiska Miłosza Motyki. Po oficjalnych przemowach nastąpiło oficjalne odsłonięcie pomnika bohaterki przy udziale przedstawicieli państwa, samorządu i rodziny. Poświęcenia pomnika dokonał kardynał Stanisław Dziwisz. Uroczystości towarzyszył liczny udział duchowieństwa, władz państwowych, samorządowych oraz członków rodziny i mieszkańców. Pomnik Katarzyny Filipek będzie trwałym symbolem jej bohaterstwa i dumą dla mieszkańców Gminy Tokarnia i okolicy.
Czas w jakim przyszło żyć rodzinie sołtysa Tokarni Stanisława Barglika i wdowie Katarzynie Filipek, która po śmierci męża samotnie wychowywała siedmioro dzieci, nie był łatwy. Okupacja niemiecka wiązała się z wieloma zakazami i wyrzeczeniami. Heroiczna postawa Katarzyny Filipek jest pożądana we współczesnym świecie w którym obojętność na drugiego człowieka jest coraz bardziej powszechna. Powstają pytania czy współczesny człowiek w obliczu inwazji na Ukrainę, masową ucieczkę uchodźców wojennych, zaryzykowałby życie dla ratowania imigrantów czy swoich sąsiadów?
Bartłomiej Dyrcz, przewodniczący komitetu budowy pomnika
Grupa Przyjaciół Historii Ziemi Tokarskiej, marzec 2024
