Tradycyjną potrawą Wielkanocną na ziemi Myślenickiej, jest „Święconka”, zwana również „Krzonówka” od „krzanu” czyli chrzanu. Głównym składnikiem Wielkanocnej „Święconki”, dania spożywanego podczas uroczystego Śniadania Wielkanocnego, jest serwatka z mleka krowiego okraszona sporą ilością chrzanu.
Kiedy pojawiła się na stole „ Święconka z chrzanem”? tego nawet najstarsi „Lachowie”, ani Górale nie pamiętają. Możemy jednie przypuszczać, jaki wpływ na tradycję świąt miały barwne dzieje ziemi Myślenickiej. Z jednej strony Cystersów Szczyrzyckich, którzy pokazali miejscowej ludności jak uprawiać ziemię. Z drugiej zaś strony wpływ Wołochów- pasterzy karpackich, którzy przybyli na te tereny w XV wieku, miało prawdopodobnie ogromne znaczenie na sposób życia i kulturę miejscowej ludność. Dzięki pasterzom zaczęto wypasać bydło i „rogaciznę”, a mleko przetwarzać na sery , masło. Surowość terenu górskiego i nieokiełznana rzeka Raba, przyczyniała się do częstych klęsk głodu, jakie nawiedzały tereny Myślenic. Właśnie brak urodzaju, odczuwalny szczególnie na „przednówku”, powodował, że ludzie byli bardzo oszczędni i praktyczni, nic nie mogło się zmarnować, nawet ździebełko zboża, którego bardzo brakowało wiosną.
Post przed Świętami Zmartwychwstania Pańskiego był bardzo mocno kultywowany, a w Wielkim Tygodniu ludzie praktycznie nic nie jedli poza resztkami. Tym samym oczekiwanie na nadejście wielkiej radości, by w Niedzielę Zmartwychwstania móc po 40 dniach nareszcie się najeść do syta, było przeogromne.
W Wielką sobotę święcone były pokarmy takie jak szynka, kiełbasa, boczek – były to często zapasy przechowywane od Bożego Narodzenia, kiedy gospodarz zabijał i przetwarzał świnię hodowaną od wiosny. Święciło się również chleb, buchtę (bułka drożdżowa) i przede wszystkim jaja.
Wszystkie te rarytasy, na które czekało się przez tyle dni, spożywane były w Niedzielę Wielkanocną pokrojone w części i zalane serwatką z dużą ilością chrzanu. Ponieważ w Niedzielę Wielkanocną nie gotowało się, jadło się podgrzewaną „Święconkę”.
Dlaczego była to serwatka
z chrzanem?
Żadna książka, ani opracowanie historyczne dostępne „zwykłym śmiertelnikom” nie dało nam odpowiedzi na to pytanie, dlaczego właśnie serwatka? A nie jak na pozostałym terenie naszego kraju żurek, czy barszcz biały, które są spożywane tradycyjnie podczas Wielkanocnego śniadania.
Jedyne źródło, jakie mogło nam dać odpowiedź na to pytanie, często już pomijane i bagatelizowane w naszych czasach …To wiedza czerpana z mądrości i doświadczenia starszych ludzi, którzy wiarę i mistycyzm Świąt Zmartwychwstania w niezmiennym stopniu kultywują do dzisiaj. Od słowa do słowa, od człowieka do człowieka, od wsi do wsi udało nam się skontaktować, dzięki pani radnej Małgorzacie Jaśkowiec z panią Zofią Szymoniak z Zasani, która bez zastanowienia opowiedziała na czym polega symbolika tego „niezwykłego dania”.
Serwatka- jest symbolem Męki Pańskiej- Pan Jezus na krzyżu pojony był żółcią.
Chrzan – to piekące rany Chrystusa, zadane podczas Drogi Krzyżowej i ocet, którym Mesjasz był pojony.
Jajko – Symbol nowego życia po Zmartwychwstaniu.
Mięso i wędliny- to symbol dobra, jakie niesie ze sobą nadzieja na życie wieczne w Raju.
Święconka jest daniem, które w całości odnosi się symbolicznie do Męki i Zmartwychwstania Pańskiego. Dla katolików Święta Zmartwychwstania są najważniejsze, cały sens wiary na tym się opiera……. Na cierpieniu, którego sensem jest nadzieja na zbawienie. Potrawa taka jak Wielkanocna „Święconka” jest zakorzeniona w tradycji poprzez swoją naturalność, każe nam pamiętać, że są wśród nas osoby cierpiące i chore, które sens swojej męki upatrują właśnie w Zmartwychwstaniu.
Symbolika „Wielkanocnej Święconki” staje na przekór fałszywym tradycjom i symbolom na siłę wciskanym nam jak króliki i jajka z czekolady szukane w trawie. Komercjalizacja i tandeta wszechobecna, kusi „kolorowymi papierkami” promując hedonistyczne podejście do życia, tym samy wypiera z naszej świadomości istnienie cierpienia i śmierci, które leży w istocie człowieczeństwa.
Dlatego tak ważne jest, by takie organizacje jak Koła Gospodyń Wiejskich, stały na straży tego, co tradycyjne, tego, co określa nas kim jesteśmy i jacy jesteśmy.
Koło Gospodyń Wiejskich w Osieczanach składa najserdeczniejsze życzenia Zdrowych i Spokojnych Świąt Wielkanocnych wszystkim Czytelnikom i Redakcji „ Gazety Myślenickiej”. Niech czas Wielkanocny będzie okazją do wzbudzenia wzajemnej życzliwości, do troski o ludzką godność i szacunek do drugiego człowieka. Wesołych Świąt
KGW Osieczany Przepis na Wielkanocną „Święconkę”
Składniki dla 4 osób
- 1 l. Serwatki
- 15 dkg. Kiełbasy wiejskiej wędzonej poświęconej
- 15 dkg. Boczku wiejskiego wędzonego poświęconego
- 15 dkg. Szynki wiejskiej wędzonej poświęconej
- 5 do 10 cm chrzanu świeżego w zależności od szerokości korzenia
- przyprawy; 2 listki laurowe, 2 ziarenka ziela angielskiego, majeranek sól pieprz.
Wykonanie
Serwatka musi być „odstana” . W chłodnym miejscu świeżą serwatkę trzeba przetrzymać przez tydzień, serwatka musi nabrać swojej ostrości . Wędliny, poświęcone w Wielką Sobotę, kroimy w zależności od upodobania w kostkę lub paski. Poświęcone, ugotowane jajka kroimy na cząstki. Chrzan również z „Koszyczka” ścieramy na tarce o drobnych oczkach. Serwatkę wlewamy do garnka, do gotującej się serwatki wrzucamy wędlinę i starty chrzan, przyprawiamy do smaku.
Jajka święcone układamy na talerzu i zalewamy je Wielkanocną Święconką
Smacznego
Dorota Chudzik-Zięba
